Sveti Sava o Poslaniku: Proklinjem Muhammeda, proklinjem Kur'an, proklinjem sve žene i kćerke njegove, proklinjem Meku…

Sveti Sava, rođen kao Rastko Nemanjić, utemeljitelj je Srpske pravoslavne crkve i autor Zakonopravila – djela koje je u srednjovjekovnoj Srbiji imalo funkciju crkveno-državnog ustava. Pisano početkom 13. stoljeća, Zakonopravilo je kompilacija pravnih i kanonskih tekstova iz Bizantije, koje je Sveti Sava preveo, prilagodio i uveo u upotrebu.

Jedan od najkontroverznijih dijelova ovog djela odnosi se na tadašnje viđenje islama. U odjeljku koji se bavi tzv. “jeresima”, autor donosi tekst poznat kao “prokletstvo Saracina”, koje je sadržavalo stroge formulacije prema muslimanskoj vjeri i proroku Muhammedu a.s. Ove izjave nisu bile autorski Savine, već preuzete iz ranijih vizantijskih spisa – što mnogi historičari danas ističu kao ključnu okolnost.

Izvadak iz Zakonopravila: tekst o “Saracinskoj vjeri”

U ovom tekstu, koji se čita prilikom prelaska s islama na pravoslavlje, navodi se:

“Odričem se sve vere saracinske i proklinjem Muhammeda… Proklinjem Kuran, sve njegove učenike, žene, običaje, zakone i riječi koje su njemu pripisane… Proklinjem raj koji on opisuje, anđele kojima daje imena, proroke koje imenuje, običaje koje propisuje…”

Tekst zatim redom navodi brojne ličnosti iz islamske tradicije – od Alije, Fatime, Zejnebe, do Omera i Ebu Bekra – uz kritiku sadržaja Kur’ana, islamskih vjerovanja o Džennetu, anđelima, postanku čovjeka i drugim aspektima islamske teologije.

Kontekst vremena: zašto je ovo napisano?

Važno je razumjeti da su ovakvi izrazi karakteristični za srednji vijek, period dubokih religijskih sukoba i nerazumijevanja. U to vrijeme, religijska tolerancija kakvu danas poznajemo nije postojala. Hrišćanski, islamski i jevrejski teolozi redovno su pisali polemičke traktate jedni protiv drugih.

Sveti Sava nije bio izuzetak – Zakonopravilo nije bila njegova originalna teološka kritika, već zbir prevoda i interpretacija tadašnjih bizantijskih zakona i komentara. Stoga se danas ne može tvrditi da je Sveti Sava lično formulisao sve navode, ali je tačno da ih je uključio u pravni korpus Srbije tog vremena.

Da li je ovaj tekst relevantan danas?

Ne. Današnje društvo počiva na principima vjerske slobode, poštovanja i međureligijskog dijaloga. Tekstovi poput ovog iz Zakonopravila predstavljaju historijsku građu i ne odražavaju savremene stavove niti SPC-a, niti većine vjernika.

Akademska zajednica danas ove izvode analizira kao dio razvoja srednjovjekovne pravne i crkvene misli, ne kao relevantan vjerski ili društveni model.

Pitanje šta je Sveti Sava pisao o islamu jedno je od onih koje zahtijevaju historijski kontekst, ali i svijest o današnjim vrijednostima. Ovi izvodi iz Zakonopravila predstavljaju dokument vremena, i ne mogu se upotrebljavati izvan tog konteksta za savremene polemike.