Šta se sprema Dodiku? Donosimo kompletan sadržaj dokumenta koji je uznemirio RS i Srbiju

Francuska i Njemačka su uputile članicama Evropske unije dokument pod nazivom “Odgovori na napade Republike Srpske na ustavni poredak BiH”, koji je datiran na 12. maj 2025. Dokument, poznat kao non-paper, poziva na konkretne političke i finansijske mjere protiv vlasti entiteta Republika Srpska, uz jasno istaknut cilj očuvanja suvereniteta i ustavnog poretka Bosne i Hercegovine.

EU reagira na poteze RS-a nakon presude Dodiku

Povod za ovaj dokument su, kako se navodi, niz zakona i institucionalnih mjera koje su vlasti RS-a donijele nakon što je 26. februara 2025. izrečena prvostepena presuda predsjedniku RS-a, Miloradu Dodiku. Između ostalog, EU ističe sljedeće poteze kao prijetnje ustavnom poretku:

• Usvajanje zakona o VSTS-u RS-a
• Odluka o nepriznavanju državnih institucija kao što su Sud BiH i SIPA
• Nacrt novog Ustava RS-a
• Zakon o zaštiti ustavnog poretka RS-a

Evropska unija ove poteze karakteriše kao “najozbiljniji izazov suverenitetu i teritorijalnom integritetu BiH od potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma”.

Predložene mjere: finansijska obustava, sankcije i politička izolacija

U non-paperu se detaljno navode četiri glavna pravca djelovanja EU:

1. Finansijske mjere

• Suspenzija svih projekata u okviru Investicionog okvira za Zapadni Balkan koji koriste RS-u
• Zaustavljanje bilateralne pomoći za projekte koji su djelomično ili direktno korisni za RS
• Poziv Svjetskoj banci i drugim međunarodnim finansijskim institucijama na sličan pristup

2. Sankcije

• Aktiviranje mehanizama za restriktivne mjere prema pojedincima i entitetima koji ugrožavaju ustavni poredak BiH
• Nacionalne zabrane putovanja kao privremene i ciljane mjere država članica

3. Zaustavljanje integracijskih procesa

• Upozorenje da je djelovanje RS-a suprotno evropskom putu BiH
• Isticanje da budući napredak ovisi o povratku u ustavni okvir i ispunjavanju preporuka iz 2022. godine

4. Ograničeni kontakti sa zvaničnicima RS-a

• Izbjegavanje kontakata sa optuženim ili osuđenim liderima (Dodik, Stevandić, Višković)
• Podrška opoziciji i civilnom društvu unutar RS-a

Podrška visokog predstavnika i reakcije u regionu

Visoki predstavnik Christian Schmidt podržava dokument i već duže vrijeme poziva na reakciju međunarodne zajednice. Sadržaj non-papera izazvao je burne reakcije u Srbiji, gdje je predsjednik Aleksandar Vučić sazvao sjednicu Savjeta za nacionalnu bezbjednost. Također, brojne političke ličnosti iz RS-a, uključujući predsjednika NSRS Nenada Stevandića, kritikovale su dokument.

Cilj non-papera, kako se navodi, nije kažnjavanje entiteta, već povratak RS-a u ustavni poredak Bosne i Hercegovine. EU naglašava da ostaje posvećena miru, stabilnosti i evropskoj budućnosti BiH.

U fokusu EU-a je izgradnja funkcionalne, suverene i demokratske države koja poštuje vladavinu prava i evropske vrijednosti. Naglašava se da je budućnost BiH u Evropskoj uniji – ali da je za to potreban povratak svih političkih aktera konstruktivnom dijalogu i poštivanju ustavnog okvira.

Denis Bećirović upozorio američke senatore: RS razgrađuje BiH uz pomoć Srbije i Rusije

U nastavku donosimo cjelokupan sadržaj dokumenta:

Portal Raport donosi sadržaj dokumenta: Ovaj dokument o opcijama predstavlja ažuriranje dokumenta koji je podnesen 3. novembra 2023. i napisan je u svjetlu zaključaka Političkog i sigurnosnog komiteta (PSC) dogovorenih 26. marta 2025. koji su utrli put daljnjem aktivnom angažmanu država članica EU-a u vezi s tekućom ustavnom krizom u Bosni i Hercegovini. Njegov je cilj olakšati raspravu o odgovoru EU-a na napade Republike Srpske na ustavni poredak BiH.

Obrazloženje

Aktuelna ustavna kriza u BiH je najteži izazov suverenitetu, jedinstvu, kao i funkcionalnom i teritorijalnom integritetu BiH u posljednjih 30 godina od Dejtonsko-pariskog Općeg okvirnog sporazuma za mir.

Proteklih sedmica, radnjama i pravnim procesima unutar RS-a nakon prvostepene presude predsjedniku RS-a Dodiku od 26. februara 2025. godine otvoreno su napadali ustavni poredak BiH. Naime:

• Odluka o mjerama i zadacima proizašlim iz neustavnih odluka i postupanja neustavnih institucija BiH od 26.02.2025.
• Zakon o Visokom sudskom i tužilačkom vijeću RS-a od 27.02.2025
• Zakon o neprimjenjivanju zakona i zabrani djelovanja vanustavnih institucija BiH u RS-u (Sud BiH, Tužilaštvo BiH, SIPA) od 27.02.2025.
• Izmjene i dopune Krivičnog zakona RS-a od 27.02.2025
• Zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija od 27.02.2025.
• Nacrt Ustava RS-a od 13.03.2025
• Zakon o zaštiti ustavnog poretka RS-a od 13.03.2025

Evropska unija i njene države članice izrazile su u različitim formatima i jednostrano svoju nedvosmislenu osudu ovih akata, nazivajući ih prijetnjom funkcionalnosti institucija zemlje i temeljnoj slobodi njenih građana. Ovi akti su u suprotnosti sa obavezama koje je BiH preuzela na putu ka EU, godinu dana nakon odluke Evropskog vijeća o otvaranju pregovora za pristupanje Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji.

Evropska unija se u zaključcima Vijeća od 17. decembra 2024. godine pozvala na moguće odgovore EU-a na akcije i aktere koji narušavaju i ugrožavaju ustavni poredak, suverenitet, teritorijalni integritet i međunarodni identitet BiH. EU je naglasio potrebu da se procijene sve opcije i ozbiljne posljedice koje su dostupne u alatima EU-a.

Evropska unija je nadalje potvrdila da ostaje privržena Dejtonsko-pariskom Općem okvirnom sporazumu za mir i ustavnom poretku BiH. Više od toga, Evropska unija ozbiljno shvata svoju odgovornost za stabilnost i mir u BiH i regionu Zapadnog Balkana.

I dalje je ključna lokalna odgovornost u mirnom rješavanju krize. Lokalne vlasti i njihovi potezi moraju upravljati situacijom. Spoljašnji utjecaj treba ograničiti.

Cilj Evropske unije ostaje da pomogne očuvanju i izgradnji mirne, stabilne, suverene i nezavisne funkcionalne evropske države Bosne i Hercegovine, koja podržava svoje opredjeljenje za principe i vrijednosti na kojima se temelji Evropska unija, demokratska društva i vladavina prava, te budućnost Bosne i Hercegovine u Evropskoj uniji.

Neposredni cilj je ukidanje neustavnih zakona i povlačenje novog nacrta ustava. Sve opcije za postizanje ovog cilja moraju se ispitati.

Trajno rješenje krize zahtijevat će, posebno, potpun povratak Republike Srpske u ustavni poredak Bosne i Hercegovine, ponovno opredjeljenje bosanskih Srba pravilnom funkcionisanju državnih institucija i njihovu ponovnu opredijeljenost da preduzmu sve relevantne korake navedene u preporuci Komisije od 12. oktobra 2022. za napredak u procesu pristupanja EU.

Šta sprema EU za Dodika

Sljedeće aktivnosti trebale bi biti dio alata Evropske unije:

1) Finansijska podrška

Svaki projekat koji je direktno ili djelimično koristan za RS u okviru Investicionog okvira za Zapadni Balkan (WBIF) treba ostati suspendovan. Države članice trebale bi zajedno s Komisijom istražiti mogućnosti za prekid dva obustavljena projekta. Komisija bi se trebala suzdržati od predlaganja novih projekata od koristi za RS. Razvijeni su kriteriji za odmrzavanje ovih mjera kada rukovodstvo RS-a preduzme konstruktivne radnje. Morat će se prethodno konsultovati države članice.

EU bi se trebao obratiti drugim relevantnim međunarodnim finansijskim institucijama kao što je Svjetska banka kako bi osigurao da usvoje sličan pristup.

Treba obustaviti bilateralnu finansijsku pomoć projektima koji su direktno ili djelimično korisni za RS.

2) Sankcije

Evropska unija bi trebala razmotriti ciljano korištenje okvira za restriktivne mjere (Odluka Vijeća 2011/173/CFSP) s obzirom na situaciju u Bosni i Hercegovini, donošenjem restriktivnih mjera za pojedince ili entitete koji narušavaju suverenitet, teritorijalni integritet, ustavni poredak i međunarodni identitet Bosne i Hercegovine. Očekujemo prijedloge HRVP-a (High Representative / Visoki predstavnik) u narednim sedmicama u tom pogledu.

U nedostatku konsenzusa na evropskom nivou nacionalne mjere, uključujući ciljane pojedinačne mjere, kao što su nacionalne zabrane putovanja, trebale bi biti ispitane i koordinirane među državama članicama.

Usvajanje mjera od pojedinih država članica EU-a trebalo bi da bude praćene lokalnim rješenjima koja bi trebala imati prioritet. Nacionalne mjere su privremene i reverzibilne restriktivne mjere, koje imaju za cilj da dovedu do promjene ponašanja ciljanih subjekata i pojedinaca.

3) Proširenje

EU i njene države članice trebaju naglasiti da je djelovanje RS-a u suprotnosti sa evropskim putem Bosne i Hercegovine i interesima stanovništva BiH, uključujući i stanovništvo Republike Srpske. Napredak u njenom procesu pristupanja ovisit će o provedbi potrebnih koraka navedenih u preporuci Komisije od 12. oktobra 2022.

U isto vrijeme, EU i njene države članice trebale bi usmjeriti svoju javnu komunikaciju na prednosti evropskih integracija.

4) Kontakti sa zvaničnicima RS-a

Pristup EU-a i njenih država članica zvaničnicima Vlade RS-a ili SNSD-a trebao bi se fokusirati na isticanje rizika daljeg vođenja neustavnog kursa predsjednika RS-a Dodika. Ovaj pristup bi trebao uključivati ​​poruke koje komuniciraju otvorenost i spremnost EU-a da se ublaže tenzije čim preokret politika postane vidljiv, te angažman s opozicijom iz RS-a i civilnog društva. Kontakte na visokom nivou sa osuđenim ili optuženim liderima RS-a (M. Dodik, R. Stevandić i N. Višković) treba obustaviti.

Vukanović: Dodik tajno pregovarao u Mostaru, HDZ mu “kupuje vrijeme” za opstanak na vlasti