ŠOKANTNO: Gjenero upozorava: “Vučićevi najgori potezi tek slijede!”

Politolog i nezavisni analitičar Davor Gjenero komentarisao je za „Slobodnu Bosnu“ aktuelna dešavanja u vezi s Naftnom industrijom Srbije (NIS), kompanijom u kojoj dominira ruski kapital.

Gjenero upozorava da predsjednik Srbije Aleksandar Vučić vodi dvostruku politiku – javnosti se plasiraju priče bez stvarnog sadržaja, dok zemlja ulazi u period ozbiljnih ekonomskih izazova.

Prema njegovim riječima, odluka administracije predsjednika Joea Bidena da uvede sankcije ruskom Gazpromu, koje se direktno reflektiraju i na NIS, zapravo je velika prilika za Srbiju – ako se Beograd zaista vidi u evropskim integracijama, a ne kao produžena ruka Moskve.

Blokada ruskog energetskog sektora u Evropi dovela je NIS, ističe Gjenero, u poziciju u kojoj kompanija faktički više ne funkcioniše kao prava energetska kuća: ne istražuje, ne proizvodi i ne prerađuje naftu u punom obimu. Trenutno se, tvrdi, oslanjaju na sirovu naftu iz državnih rezervi, dok prodaju derivata omogućavaju domaće banke i funkcioniranje platnog prometa uprkos sankcijama.

Zbog toga, kaže, firma koja nema istraživanje, proizvodnju ni stabilnu prodaju – „nema realnu tržišnu vrijednost“. Rafinerija postaje samo „gomila željeza“, a pumpe tek nekretnine skromne vrijednosti.

Glavni uzrok urušavanja vidi u tvrdoglavo nekompetentnom većinskom vlasniku koji nije sposoban organizirati proizvodnju i osigurati energetsku stabilnost. U takvim slučajevima, smatra Gjenero, država ne samo da ima pravo nego i obavezu da reagira kako bi spriječila potpuni kolaps. Najbrže rješenje bio bi hitni stečaj, formiranje nove kompanije i prenošenje operativne imovine iz starog sistema. Banke bi svoje potraživanje mogle pretvoriti u vlasničke udjele, dok bi ruski kapital, kako kaže, „ostao na početku – bez stvarne vrijednosti“.

Uz podršku Sjedinjenih Američkih Država i Evropske unije, ovakva reorganizacija mogla bi se završiti u nekoliko sedmica, a nova kompanija bila bi potpuno prihvatljiva zapadnim partnerima.

Podsjetio je i na poruku predsjednice Evropske komisije Ursule von der Leyen, koja je potvrdila da Srbija može pristupiti zajedničkom evropskom mehanizmu nabavke plina. Istovremeno, Rusija uvjetuje novi plinski aranžman očuvanjem svojeg vlasništva u NIS-u – što je, prema Gjeneru, siguran put u likvidaciju kompanije.

Analitičar zaključuje da Vučić izbjegava jasnu evropsku orijentaciju, iako ima povoljne opcije, jer bi to značilo kraj autoritarnog modela vlasti. Takav sistem, kaže, može opstati jedino u okviru koncepta „ruskog svijeta“.

Rusija, po njegovoj ocjeni, više nema snagu da bude energetski oslonac bilo kome. Ostala je, kaže, samo ekonomski slab partner koji nudi represiju umjesto razvoja. Sve odluke vlasti u Srbiji, tvrdi, motivisane su interesima režima, ne interesima građana.

Gjenero upozorava da su priče o „balansiranju“, prijateljstvu s Rusijom i navodnoj stabilnosti samo prazne poruke za javnost – dok Srbiju na zimu čekaju teška iskušenja, pad ekonomske aktivnosti i realan rizik od nestašica.